مساجد کهنه

بسم الله الرحمن الرحیم

شاید در ابتدای امر با خواندن عنوان مطلب گمان کنید موضوع این نوشته مساجد کهن و قدیمی شهر ها هستند. اما باید بگویم سخت در اشتباهید. به نظر این حقیر سن یک بنا تنها یک عدد است ولاغیر. آنچیزی که کهنگی و یا تازگی یک مکان، یک وسیله و ... را تعیین می کند نوع رفتار و ویژگی های افرادی است که از آن ها استفاده می کنند. در واقع این مطلب به اغلب مساجد موجود اشاره دارد و در این زمینه تفاوتی بین مساجد قدیمی و تازه ساز وجود ندارد. 

در کمال تاسف در سال های اخیر به صورت کلی شاهد کاهش جمعیت مراجعین به مساجد و از آن مهمتر کاهش مراجعه ی جوانان و نوجوانان به این اماکن مقدس هستیم. امری که شاید به ظاهر چندان اهمیتی نداشته باشد ولی زنگ خطر جدی را به صدا در آورده است. چرا که با خالی شدن مساجد از جوانان، این مراکز رو به اضمحلال رفته و از آن سو جوانان نیز با محروم شدن از معنویات خود را به ورطه ی هلاکت خواهند کشاند.

در واقع جوانان و نوجوانانی که در گذشته در مساجد و مراکز فرهنگی - مذهبی مانند پایگاه های بسیج، حسینیه ها، مهدیه ها و ... وقت می گذراندند امروزه در پارک ها، کافه ها و گالری هایی رشد می کنند که خالی از معنویت و حتی گاهی سرشار از عرفان های کاذب و فساد و بی بند و باری اند. این امر می تواند به شدت به نسل آینده ی این سرزمین آسیب هایی جبران ناپذیر را وارد نماید.

از سوی دیگر مساجد با مرور زمان به مرگ نمازگزاران همیشگیشان از مخاطب خالی شده و به سوی تعطیلی می روند.

علل متعددی را می توان برای وقوع این شرایط در نظر گرفت. شاید به نظر شما یکی از علل اصلی آن سیاست های اشتباه معیشتی جمهوری اسلامی ایران در سال های اخیر باشد. اما باید گفت این سیاسیت های در درجات پایینی از اهمیت در لیست عوامل حادثه مذکور دارند. علت اصلی را نباید در بین مسئولین، بلکه باید در بین مردم جست و جو کرد. 

به نظر این حقیر مهمترین عامل این بی میلی، بی سلیقگی ها و بدرفتاری های برخی عزیزان متولی و امین مراکز مذهبی از جمله مساجد در برخورد با جوانان است. حتی این رفتار های ناشایست را در برخی مخاطبین مسن نیز می توان دید که گمان می کنند مرکز مذکور ارث پدریشان است و از عالم و آدم طلب کارند. بی توجهی سیاست گذاران حوزه فرهنگ و ادارات و سازمان های متولی از جمله اوقاف نیز در این امر موثر است ولیکن نه به اندازه ی خود مردم.

شاید وقت آن رسیده است که انقلابی کوچک در شیوه ی مدیریت فرهنگی خرد در سطح کشور از جمله در مراکز دینی مذهبی و فرهنگی ایجاد شود تا از پیشرفت این فاجعه جلوگیری شود.

نوستالژی از نوع قرآنی

مدتی پیش برای اقامه ی نماز مغرب و عشا به مسجدی در نزدیکی منزل رفته بودم. در این مسجد نیز به رسم بسیاری از مساجد پس از اقامه ی نماز یک صفحه از قرآن مجید قرائت می شود و پس از آن ترجمه ی آن نیز خوانده می شود. در ابتدای امر باید این نکته را بگویم که ابتکار صورت گرفته در زمینه ی گسترش این طرح تحت عنوان  «طرح تلاوت نور» از سوی سازمان اوقاف و امور خیریه یکی از بهترین کار های آن مجموعه بوده و هست و امیدوارم طرح هایی از این دست بیشتر و بهتر ارائه و اجرا شوند. چرا که تغییر در عرصه ی فرهنگ به صورت اندک اندک و در طی زمانی طولانی ایجاد می شود و نه به یک باره و با چند همایش. 

بهتر است از این جزئیات بگذریم و به اصل موضوع نوستالژیک بپردازیم، چرا که در این باب سخن بسیار باید راند. در حین قرائت قرآن که توسط آقای مسنی در حال انجام بود به صورت ناخواسته به دوران کودکی خود بازگشتم. دورانی پر از نشاط و سرزندگی. دوره ای که در آن مردمان این سرزمین اعتقادی راسخ به خداوند منان داشتند و شاید مهمترین دلیل آن وجود پدربزرگ ها و مادربزرگ هایی بودند که به صورتی کاملا خالصانه ایمان و توکل خود را بروز می دادند. در آن دوران رسم زیبایی وجود داشت که در آن خانم های محل - که اغلب از همان مادربزرگ ها بودند - به نوبت در منزلی جمع می شدند و به قرائت قرآن می پرداختند. نکته ی جالب اینجا بود که موقع تلاوت از یک دیگر غلط می گرفتند و از آن جالب تر آن بود که در بیش از 60% مواقع فرد در حال قرائت و فرد ایراد گیرنده به این نتیجه می رسیدند که قرآن هایشان متفاوت نوشته شده اند و احتمالا این ناشی از تفاوت در قرائت های قرآن است :))))

با وجود ایراداتی که در قرائت آن خانم ها وجود داشت و حتی با وجود برخی غیبت هایی که در حین جلسه انجام می شد باید گفت که آن جلسات مایه ی برکت و رحمت در زندگی ما بودند. 

ای کاش می شد به گذشته بازگشت...

البته خود نیز می دانم که بازگشت به گذشته ناممکن است اما بدون شک می توان گذشته را به حال آورد. بیایید با همتی آهنین چنین سنت هایی را احیا کنیم.

باشد که رستگار شویم...